درمان فوری یبوست کودکان در خانه: مواد غذایی مفید
علائم، علت، تشخیص + درمان یبوست کودکان
بسیاری از والدین هنگامی‌که مدفوع کودک آن‌ها خیلی بزرگ، سفت و دردناک باشد ابزار نگرانی می‌کنند. قبل از اینکه بخواهیم یبوست در کودکان را درمان کنیم ابتدا باید بدانیم که فرزندمان این مشکل را دارد یا خیر. در این مطلب از کمکدون سعی می‌کنیم تمام آنچه نیاز است در مورد یبوست کودکان بدانید ازجمله تعریف آن، علائم، علت و درمان آن را شرح دهیم تا بدانید چگونه یبوست فرزند خود را تشخیص دهید و بتوانید او را درمان کنید.
در همین ابتدا شما والدین گرامی باید بدانید که یبوست یک مشکل رایج در بین کودکان بوده و عموماً موقتی است. چنانچه ادامه داشته باشد باید هر چه زودتر تا علائم شدیدتر نشده درمان شوند.
تعریف یبوست کودکان
برای اینکه کاهش دفع مدفوع در فرزندتان و تغییر اجابت مزاج او را یبوست تلقی کنید، لازم است تعداد نرمال دفع مدفوع در کودکان را بدانید:
- این تعداد در کودکان با توجه به سن آن‌ها متفاوت است. در نوزاد تازه متولدشده بعد از ۳۶ ساعت نوزاد باید اولین دفع را داشته باشد، در نوزادان نارس تا ۴۸ ساعت طبیعی و نرمال است. اگر فرزند شما بعد از ۳۶ یا ۴۸ ساعت مدفوع کرد می‌تواند یک علامت برای ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها باشد. پس مادران عزیز حتماً در این مورد دقت کنید.
- بعد از تولد، سنین شیرخوارگی است که حالت نرمال آن این است که بعد از هر بار مصرف شیر مادر یا شیر خشک نوزاد دفع مدفوع داشته باشد.
- بعد از شیرخوارگی کودک شما باید حداقل ۲ بار در روز دفع مدفوع داشته باشد.
- بعدازاین دوران، کودک شما در سن قبل از مدرسه حداقل یک‌بار در روز باید مدفوع کند.
علائم یبوست در کودکان
کودکانی که یبوست دارند مدفوع آن‌ها سفت و خشک است و دفع آن همراه با درد است. هرچقدر این مدفوع در روده بزرگ بیشتر بماند دفع آن سخت‌تر می‌شود.
- حداقل ۳ بار در هفته‌ای که گذشته است مدفوع نکرده‌اند و یا بیش از ۳ روز بین اجابت مزاج آن‌ها فاصله افتاده است.
- دفع مدفوع کمتری نسبت به روزهای عادی دارند. مدفوع آن‌ها بزرگ است و اغلب در حین مدفوع درد دارند یا به خودشان فشار می‌آورند.
- به دلیل سفت‌وسخت بودن مدفوع در حین یا بعد از مدفوع مقداری خونریزی وجود دارد.
- اگر سن کودک شما بیش از یک سال است و شلوارش کثیف می‌شود، می‌تواند نشانه مدفوع باشد زیر اسهال از کنار مدفوع سفت، می‌تواند نشت کند.
- باوجود دفع مدفوع بازهم مدفوع در روده می‌ماند و در طول روز دفع می‌شود.
- نفخ شکم، گرفتگی و یا درد در این ناحیه وجود دارد.
- عدم احساس گرسنگی. درواقع کودک شما مدام فکر می‌کند سیر است و اشتهایی ندارد.
- علائم مختلف برای نگه‌داشتن مدفوع مانند قرمزی صورت، فشردن دندان‌ها و پا‌ها. فشردن باسن به هم ایجاد می‌شود.
- در کودکانی که یبوست مزمن دارند کشیدگی راست‌روده ایجاد شده و به‌مرور زمان راست‌روده نمی‌تواند تمام مدفوع را از رکتوم خارج کند.
علت ایجاد یبوست
در همین ابتدا باید بدانید علت مدفوع سفت و دردناک این است که روده بزرگ آب زیادی از مدفوع جذب می‌کند به همین دلیل مدفوع بسیار سفت شده و هنگام دفع، درد زیادی به همراه دارد، همچنین حرکات روده بزرگ بسیار کند می‌شود.
دلایلی که باعث ایجاد این مشکل می‌شود را در ادامه بررسی می‌کنیم:
√ زمان‌های شایع ایجاد یبوست کودک، زمانی است که تغذیه کمکی او شروع می‌شود، در هنگام گرفتن کودک از شیر مادر نیز ممکن است یبوست ایجاد شود.
√ تغییر نوشیدنی یا غذای کودک: هنگامی‌که نوزادان به‌جای شیر مادر از شیر خشک استفاده می‌کنند و یا شروع می‌کنند که غذاهای جامد مصرف کنند ممکن است یبوست بگیرند.
√ عدم تمایل به استفاده از سرویس بهداشتی: زمانی که کودک شما به مهد و یا مدرسه می‌رود، ممکن است کودک شما سرویس بهداشتی مدرسه را دوست نداشته باشد و یا از آن بترسد. در این صورت شما باید آموزش‌های لازم را به او بدهید.
√ داشتن رژیم غذایی نامناسب: اگر کودک شما غذاهای پرچرب و کم فیبر مانند فست فودها یا نوشیدنی‌هایی مثل نوشابه مصرف کند، مستعد ابتلا به یبوست است.
√ ورزش نکردن: اگر کودک شما زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون می‌کند و یا بازی‌های نشسته انجام می‌دهد و ورزش نمی‌کند به یبوست مبتلا می‌شود. ورزش کردن باعث حرکت غذای هضم شده از روده می‌شود.
√ بچه‌های بازیگوش و شلوغ: کودکانی که به‌شدت بازیگوش هستند و یا خیلی شلوغ می‌کنند آن‌قدر غرق در بازی می‌شوند که دستشویی رفتن را فراموش می‌کنند. شما باید او را به دستشویی رفتن تشویق کنید.
√ کودکان ۲ تا ۵ ساله دوست دارند به دیگران نشان دهند می‌توانند خودشان تصمیم بگیرند به همین دلیل مدام دستشویی رفتن را به آن‌ها یادآوری نکنید.
√ ممکن است مدفوع کودک بزرگ و سفت شده باشد در این صورت دفع آن همراه با درد است و کودک از دفع آن خودداری می‌کند این خود می‌تواند دلیلی برای ایجاد یبوست باشد.
√ مشکل فیزیکی زمینه‌ای: در موارد نادر، یبوست می‌تواند ناشی از یک بیماری در بدن باشد. این مشکلات فیزیکی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات دستگاه روده، راست‌روده یا مقعد
- مشکلات سیستم عصبی، مانند فلج مغزی
- مشکلات غدد درون‌ریز، مانند کم‌کاری تیروئید
- برخی داروها مانند مکمل‌های آهن، برخی داروهای ضدافسردگی و مواد مخدر مانند کدئین
چرا مدفوع سفت و دردناک می‌شود
همان‌طور که می‌دانید بعد از خوردن غذا، هضم آن در معده شروع‌شده سپس به روده کوچک می‌رسد. در اینجا مواد مغذی آن جذب بدن شده و وارد روده بزرگ می‌شود. سپس با گرفتن آب آن در روده بزرگ، مدفوع نرم وارد راست‌روده می‌شود و در این صورت میل به مدفوع ایجاد می‌شود و باید مدفوع را به بیرون هول دهیم. حال تصور کنید چند روز کودک مدفوع نکند، در این صورت راست‌روده پر از مدفوع می‌شود که این مدفوع سفت و خشک‌شده و دفع آن دردناک می‌شود.
پیشگیری از یبوست
- به کودک خود نوشیدنی دهید. کودکانی که از شیر مادر و یا شیر خشک تغذیه می‌کنند، می‌توانید بین شیر به آن‌ها آب بدهید.
- به فرزند خود یاد بدهید که ورزش کند و در طی روز فعالیت بدنی داشته باشد.
- طی فواصل زمانی منظم بعد از غذا یا قبل از خواب فرزند خود را تحسین کنید که روی سنگ توالت بنشیند و دستشویی کند.
- دقت کنید فرزند نگرانی نداشته باشد، درواقع از دستشویی رفتن خجالت نکشد و در مهد یا مدرسه به‌راحتی به دستشویی برود.
تشخیص یبوست توسط پزشک
ابتدا پزشک بسته به سن کودک شما سؤال‌های مختلف می‌پرسد:
- چه زمانی اولین یبوست کودک شما رخ داده است؟
- دفع مدفوع کودک شما چند وقت یک‌بار است؟
- آیا کودک شما هنگام دفع مدفوع درد دارد؟
- آیا برای دستشویی رفتن به کودک خود آموزش داده‌اید؟
- تغذیه کودک شما چگونه است؟
- آیا اخیر در زندگی کودک شما اتفاق استرس‌زا رخ‌داده یا خیر؟
- آیا کودک شما در شلوارش مدفوع کرده؟
- آیا در خانواده شما سابقه خانوادگی مشکلات گوارشی وجود دارد؟
- پزشک در مورد بیماری‌های قبلی فرزندتان سؤال خواهد کرد.
سپس پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، مقعد کودک شما را بررسی می‌کند. در مراحل پیشرفته‌تر یبوست، پزشک از آزمایش‌های پیشرفته‌تری نیز استفاده می‌کند.
- اشعه ایکس برای بررسی انسداد در شکم کودک شما
- مانومتری آنورکتال یا تست نوار مقعد
- بیوپسی رکتوم یا بیوپسی مقعدی
- آزمایش‌های خون و کولونوسکوپی
سوال‌هایی که باید از پزشک بپرسیم:
قبل از مراجعه به پزشک حتماً هر علائمی که فرزندتان دارد را یادداشت کنید. تغییر ظاهری در مدفوع، تعداد دفعات دفع آن و تاریخ شروع یبوست را در برگه بنویسید. در مورد تغذیه کودک خود کامل شرح دهید که چه چیزی و چقدر می‌خورد، همچنین اگر مکمل یا دارو مصرف می‌کند حتماً ذکر کنید. اگر جدیداً در زندگی اتفاق یا جریان استرس‌زایی ایجادشده یادآور شوید.
درنهایت چندین سؤال یادداشت کنید که از پزشک بپرسید:
- آیا ممکن است کودک من دچار علائم دیگری شود؟
- علت ایجاد یبوست فرزندم چه می‌تواند باشد؟
- فرزند من چه نوع آزمایش‌هایی را باید انجام دهد؟
- یبوست فرزندم تا کی ادامه دارد؟
- درمان‌هایی که برای یبوست تجویز می‌کنید چیست؟
- آیا این نوع از یبوست بدون دارو خوب می‌شود؟
- آیا باید رژیم غذایی فرزندم تغییر کند؟
راهنمای خرید اسباب بازی نوزاد را در این مقاله بخوانید:
درمان‌های خانگی یبوست
اگر یبوست سریع درمان نشود به بیماری مزمن تبدیل‌شده که درمان آن زمان میبرد. کودکان حتماً باید برای دفع مدفوع با توالت آموزش داده شوند. اگر آموزش ندهید به دلیل ترس و استرسی که دارند مدفوع کردن در پوشک را ترجیح می‌دهند و با آن احساس راحتی دارند. اغلب یبوست به‌راحتی قابل‌درمان است البته اگر به‌زودی به آن رسیدگی شود. در ادامه این مقاله از مجله کمکدون چندین درمان خانگی را با هم بررسی می‌کنیم:
♦ ابتدا باید میزان مایعات و فیبر مصرفی روزانه افزایش یابد. با توجه به سن کودک این میزان متفاوت است ولی عموماً بین ۱۹ تا ۲۵ گرم فیبر روزانه نیاز دارند.
کودک شما چه مقدر فیبر نیاز دارد؟
این مقدار واقعاً بستگی به سن و وزن فرزند شما دارد و برای هر کودکی می‌توان توصیه‌های متفاوتی داشت. ولی با توجه به اینکه در بزرگ‌سالان روزانه ۲۵ گرم فیبر نیاز است می‌توان برای هر کودک این‌گونه در نظر گرفت که عدد ۵ را با سن او جمع زد. به‌عنوان‌مثال یک کودک ۵ ساله به ۱۰ گرم فیبر نیاز دارد. به‌طورکلی اگر کودک شما ۵ وعده میوه و سبزی‌ها مصرف می‌کند نیازی به‌اندازه گیری فیبر نیست و به‌اندازه کافی تأمین می‌شود.
فیبر در غلات، میوه‌ها، سبزی‌ها و مغزها وجود دارد. همچنین اگر فرزند شما شیرخوار است، لازم است مادر رعایت کند. سوپ اسفناج، برگ چغندر و آلو بسیار کمک‌کننده است. اگر فرزند شما تغذیه تکمیلی را شروع کرده می‌توانید به او مواردی که در ادامه ذکر شده را بدهید:
- اسفناج، ریشه و برگ چغندر در سوپ
- آب کدو و میوه‌ها بدون خود میوه
- روغن‌زیتون
- مویز
- ترنجبین
- آبگوشت چرب
- خرما
- گردو
- انجیر
- خاکشیر
- آلو
برخی از آب‌میوه‌ها مثل آب‌آلو، سیب و یا گلابی به نرم شدن حرکات روده کمک می‌کند.
♦ پرهیز از شیر: برخی از کودکان در تحمل پروتئین موجود در شیر ناتوان هستند و نمی‌توانند تحمل کنند به همین دلیل گاهی می‌توانید ۲ هفته به کودک خود شیر گاو و یا هرنوع شیری ندهید و دوباره شروع کنید. در این زمان با پزشک حتماً مشورت کنید تا راه‌های جایگزین برای جذب کلسیم و ویتامین D را برای فرزند خود فراهم کنید.
♦ مصرف غذاهای پروبیوتیک‌دار: می‌توانید در رژیم غذایی خود غذاهایی که پروبیوتیک دارند و یا مکمل آن را مصرف کنید. مکمل و غذاهای پروبیوتیک دار باکتری‌های روده را متعادل نگه‌داشته و از ابتلا به یبوست پیشگیری می‌کند.
♦ حتماً عادت‌های مناسب توالت رفتن و اصلاح رژیم غذایی را در نظر بگیرید.
♦ طب سنتی توصیه کرده که فردی که یبوست دارد در معرض هوای خیلی سرد و یا هوای خیلی گرم قرار نگیرد.
♦ کودک شما ورزش و فعالیت بدنی متوسط و به‌اندازه داشته باشد، زیرا تعریق و فعالیت بدنی زیاد سبب یبوست می‌شود. فرزندتان را به پیاده‌روی یا دویدن تشویق کنید. داشتن فعالیت بدنی که هرروزه و منظم است می‌تواند به روده کمک کند تا بهتر عمل دفع را انجام دهد.
♦ حمام را طولانی نکنید زیرا باعث تعریق و از دست دادن آب بدن و در نهایت یبوست می‌شود.
♦ انجام ماساژ: شکم فرزندتان و ماهیچه‌های اطراف مثانه و روده‌ها را ماساژ دهید تا فعالیت روده بهینه‌تر شود.
به‌محض اینکه مطمئن شدید کودک شما یبوست دارد اگر درمان‌های خانگی جواب نداد او را نزد پزشک ببرید. زیرا هر چه مدت طولانی‌تری فرزند شما یبوست داشته باشد درمانش سخت‌تر می‌شود.
درمان پزشکی یبوست
اگر کودک شما دچار یبوست مزمن یا مکرر شده به این معنا که چندین بار و مکرر دچار یبوست می‌شود حتماً با پزشک مشورت کرده و علت آن را بررسی کنید. این کودکان ممکن است دچار بی‌اختیاری مدفوع یا نشت روده شوند.
اگر یبوست فرزند شما از ۲ هفته بیشتر طول بکشد احیاناً او به یک متخصص گوارش ارجاع داده می‌شود.
پزشک ابتدا شرایط کودک شما را مدنظر قرار می‌دهد سپس درمان را شروع می‌کند:
- تجویز مکمل‌های فیبر بدون نسخه و یا نرم‌کننده‌های مدفوع. البته باید دقت کنید فرزند شما باید روزانه حداقل یک لیتر آب بنوشد تا این مکمل‌ها اثر کند. پزشک بررسی می‌کند اگر در رژیم غذایی خود فیبر زیادی مصرف نمی‌کنید، یک داروی ملین برای رفع یبوست مانند متاموسیل یا سیتروسل تجویز می‌کند.
- اگر فرزند شما نمی‌تواند قرص مصرف کند پزشک یک شیاف گلیسیرین تجویز می‌کند تا باعث نرم کردن مدفوع شود.
- ملین یا تنقیه. باید دقت کنید حتماً با دستور پزشک دوز مناسب را به فرزند خود بدهید. در صورتیکه مدفوع باعث انسداد شده باشد پزشک یک ملین یا تنقیه مناسب برای فرزند شما در نظر می‌گیرد.
- طب سوزنی: گاهی برخی از پزشکان طب سوزنی را ترجیح می‌دهند که برای دردهای شکمی ناشی از یبوست مفید است.
